Lauren Bon’un güncel sanat projesinin adını – “Bending the River” (Nehri Bükmek) – ve kapsamını duyunca insan neredeyse imkânsız bir işle karşı karşıya olduğunu düşünüyor. Bon’un planı, Los Angeles Nehri’nin şehir merkezindeki bölümünde suyun yönünü değiştirip doğal filtreleme süreçleriyle temizleyerek sulama yapmak üzere Los Angeles Tarihî Parkı’nın yakınlarına yönlendirmek.
Geçen ekim projede bir dönüm noktası yaşandı: Nehir suyunu Bon’un Metabolic Studio’sunun (Metabolik Atölye) bodrumundaki kuyuya aktaran 300 metrelik boru dizimi tamamlandı. Bundan önce nehri kaplayan tonlarca betonun kesilip çıkartılması, kil borular yerleştirildikten sonra da tekrar tonlarca betonun dökülmesi gerekmişti. İki tane devasa, eğri büğrü matkap parçası bunun ne denli donanım ve kaba kuvvet gerektirdiğinin örneği olarak Bon’un adını “Motherwell” (ana kuyu) koyduğu kuyunun girişinde duruyor.
“Bozuldular, o yüzden [inşaat şirketi] onları bize verdi,” diyor Bon. “Bakın, metal kumaş gibi bükülmüş.” Massachussets Institute of Technology’de (MIT) mimarlık eğitimi almış olan Bon, sanatında çevreye ve doğal kaynakları kullanımımıza odaklanıyor. Biçimi bozulmuş matkaplar, inşaat sırasında kazılıp çıkarılan ya da bulunan çoğu şey gibi bir noktada Bon’un bir eserinin parçası haline gelebilir ya da başka bir biçimde tekrardan değerlendirilebilir. “Burada hiçbir şey çöpe atılmaz,” diyor Bon. “Her şey muhafaza edilip tekrardan kullanılıyor.”
Bon, fiziksel boyutu ve kapsamından kavramsal çerçevesi ve maliyetine kadar birçok açıdan azimli bir projeye imza atıyor. Normalde Pasifik Okyanusu’na akacak olan suya işlev kazandıran ekolojik bir proje bu. Bon aynı zamanda bunun büyük çevresel sorunların – Los Angeles’ın durumunda su kıtlığı sorununun – yaratıcılıkla nasıl çözülebileceğine dair bir örnek teşkil etmesini amaçlanıyor.
“Bending the River” 2012’de, Bon’un 1913’ten beri Owens Vadisi’nden şehre su getiren Los Angeles Su Kemeri’nin 100. yıldönümünü anmak istemesiyle başladı. Bu altyapı projesi vadinin tarım topluluğunu mahvetti ve Owens Gölü’nü kuruttu. “En iyi yol elimizdeki atık suyla daha iyi bir şey yapmaktan geçiyor gibi görünüyordu. Suyu denize akıtmaktansa akıntının bir kısmını yeniden yönlendirip temizlesek ve tekrardan dağıtımını sağlasak, böylece kar örtüsünden bu kadar çok temiz su çekmeye ihtiyacımız kalmasa nasıl olurdu?”
Bon ve ekibinin projeye başlayabilmek için federal, eyalet ve yerel devlet kurumlarına 100’e yakın başvuru yapması gerekti. “Kısacası Los Angeles Nehri’ni ABD Ordusu Mühendisler Birliği kontrol ediyor,” diyor Bon. “Los Angeles Nehri’nin altındaki toprak da Los Angeles Belediyesi tarafından kontrol ediliyor, demiryolunun izinleri ise ayrı.” Başvurusunun kabul edilmesi için Bon’un atölyesi önümüzdeki on yılda projenin eyalete su giderlerinde 1 milyon dolar kazandırabileceğini hesapladı.
Metabolic Studio, bir tarafında nehrin manzarası, sokağın karşısında ise Los Angeles Tarihî Parkı’nın olduğu devasa bir endüstriyel yapı. Farklı bölümler laboratuvarlar gibi kullanılıyor: Bir kısım toksik toprağın nasıl iyileştirilebileceğini keşfetmeye ayrılmış (“Oraya girerken koruyucu tulumlar giyiyorduk”), başka bir kısım ise kazılanlar için bir depolama alanı. Depolama alanının bir tarafında toprak yığınının üzerinde unutulup gitmiş tohumlar yeşeriyor. Bir diğer tarafında nehir yatağından çıkarılan, geometrik şekillerde kesilmiş çimento blokları yığını duruyor. Bon kesikleri, kuyunun çevresinde koruyucu bir burç inşa etmek için tekrardan kullanılmak üzere bu şekilde tasarlamış.
FOTOĞRAF: © METABOLIC STUDIO
Bir çöplükten parka dönüşüm
Devlet parkı daha önceki bir sanat projesinin sonucu. Bon ve ekibi "Not a Cornfield” (Mısır Tarlası Değildir, 2005-2006) için orayı temizlemelerine ve sıralarca mısır dizmelerine yardım etmeden önce bir çöp sahasıydı. Bon o proje için izin istemek üzere ofisine geldiğinde Ruth Coleman California Devlet Parklarının yöneticisiydi. Toplum için bir kazanım olarak görünüyordu – toprağın işlenmesi ve çevre düzenlemesinin yapılması gerekiyordu- böylelikle proje onaylandı. Bugün 32 dönüm parselin çoğunluğu; koşucular, piknikçiler ve köpek gezdirenler arasında popüler olan nazikçe şekillendirilmiş bir halk parkı. Bugün California Parkları Ağırlama Birliği yönetici müdürü olan Coleman “Bending the River” (Nehri Bükmek) projesine sıcak bakıyor. “Toprağımızın nehre bağlı olması fikri oldukça heyecan verici” diyor. “Bütün bu yeşil alanları nasıl beraber öreceğimizi görebiliyorsunuz.”
Bon’un Herkülvari projesi üç yıllık inşaat maliyeti de dahil bugüne kadar 10 milyon dolara mâl oldu. Neyse ki, bir fonlama kaynağı mevcut, Metabolic Studio (Metabolik Atölye), Bon’un rahmetli büyükbabası yayımcı ve hayırserver Walter H. Annenberg tarafından aile vakfı olarak kurulan Annenberg Vakfı’nın bir parçası.
Atölye şu anda projenin bir sonraki evresi üzerine çalışıyor: nehir suyunun atölyeden parkın çevre düzenlemesi daha yapılmamış olan sokağın karşısındaki bir kısmına aktarılması. “Bu dört dönüm alanı, parkın geri kalanını idame ettirmek üzere su yağmurlama sistemine girmeden önce nehir için yayılma zemini olarak tasarlayacağız.” diyor Bon. Bu sürecin estetik hatta ruhanî bir boyutu olacak. “Başlangıçta hafriyat gibi gözükecek. Topraktan yapılmış anatomik bir kalp gibi şekillendirilecek. Daha sonra ayrışacak ve bir ormana dönüşecek.”
“Bending the River”ın (Nehri Bükmek) tamamlanması 22 Nisan 2025 Dünya Günü’ne programlı – “tam olarak Mısır Tarlası Değildir’in başlangıcından 20 yıl sonra,” diyor Bon. Bu sırada Metabolic Studio’sunun (Metabolik Atölye) bir kısmı, Honor Fraser Galeri’de açılacak bir sergiyle beraber bu sonbahar halka açık hale gelecek.
