Bugünlerde Dubai'de kiminle konuşsanız size trafikten bahsedecektir: pandemi sonrası nüfus, ekonomi ve itibarda büyük bir değişiklik yaşayan şehirde can sıkıcı bir sorun. Resmi rakamlara göre Birleşik Arap Emirlikleri'nin en kalabalık şehrine 2022'den bu yana 180.000 yeni sakin eklendi ve bunların %6'sının yüksek net değere sahip kişiler (varlıkları 1 milyon sterlinin üzerinde olanlar) olduğu bildirildi. Başarılı bir fintech endüstrisi geliştirildi ve göçmenlik politikası yumuşatıldı. Tüm bunlar, gelir vergisi olmayan kazanç ortamı, verimlilik ve güneşli bir yaşam vaadiyle birleştiğinde hayat pahalılığı krizindeki Avrupanın beyaz yakalılarını cezbediyor.
Ölçülebilir bir konu olmasa da Dubai'ye yönelik hissiyatın da değiştiğini söyleyebiliriz. Uluslararası küratörler ve koleksiyonerler Dubai'yi botoks ve Bentley ülkesi olarak görmek yerine BAE'den sanatçıları sergilere davet ediyor, eserlerini satın alarak şehirde zaten yoğun olan sanat ortamını canlandırıyor.
Kısa bir süre önce Alserkal Caddesi'ndeki mekânında önemli bir tadilat geçiren Lawrie Shabibi galerisinin kurucu ortağı William Lawrie, "Herkes akıllanıyor," diyor. "Zamana ayak uydurmak zorundayız. Dubai'ye yeni izleyiciler geliyor - henüz satın alma açısından ne kadar önemli oldukları belli değil ama ilgileniyorlar ve etkinliklere, açılışlara katılıyorlar."
Dubai sahnesini oluşturan galerilerin çoğu, kentte 2000'lerin sonu ve 2010'ların başındaki ilk sanat patlamasından beri var. Şimdiyse Alserkal Caddesi'nin uzun süreli sanat merkezinin ötesinde yeni galeriler ortaya çıkıyor. Art Dubai'nin yönetici direktörü Benedetta Ghione, "Dubai'nin bir geçiş yeri olmaktan ziyade bir ev haline gelmesi fikri gerçekten çok yerinde" diyor. "Sanatçılar şehre yeni gözlerle bakıyorlar. Kendileri adına konuşmak istemem ama burada olmanın yeni bir yolunu deneyimliyorlar çünkü burası onlara uluslararası olanlar da dahil olmak üzere çok daha fazla fırsat sunabilecek bir platform gibi geliyor."
Galeri temsilciliği kazanmak
Galeri listelerindeki sanatçılar da değişiyor. Dubai, Arap bölgesi ve Güney Asya'dan sanatçıların eserlerini sergilemesiyle bilinmesine rağmen, BAE'li sanatçıların kendileri listelerde pek yer almıyordu. Şimdi BAE'den genç sanatçılar, Green Art Gallery'de Afra Al Dhaheri ve Lawrie Shabibi'de Rand Abdul Jabbar gibi galerilerde temsil edilmeye başladı. Öncelikli olarak Arap modernistlerini sergileyen Tabari Artspace, aralarında Maitha Abdalla, Hashel Al Lamki ve Filistinli, Londra merkezli Aya Haidar'ın da bulunduğu bir dizi genç sanatçıyla anlaştı.
"Genç sanatçılara fırsat verdiğim için çok mutluyum çünkü bu fırsat bana verilmedi," diyen Maliha Tabari, sanatçı olarak eğitim almış ancak uygulayıcı olarak kariyer yapmamış, bunun yerine 20 yıl önce Dubai Uluslararası Finans Merkezi kompleksinde kendi adını taşıyan galerisini kurmuş. "Şimdi Dubai'de bir değişim ve dönüşüm var: pek çok insan daha genç sanatçılar edinmeye başlamak istiyor."
Filistin asıllı olan ve Suudi Arabistan'da büyüyen Tabari, genç sanatçıların eserlerinin boyut ve mecrasına göre 1.000 ila 18.000 dolar arasında fiyatlandırıldığını, yani bir koleksiyoncunun tek bir eski Modernist eserin maliyetine "20 parça" alabileceğini söylüyor. "Modernistleri satın almış olan ve şu anda genç ve yükselen sanatçıları satın alan pek çok koleksiyonerim var," diyor. "Ama aynı zamanda yeni işleri satın alan pek çok yeni koleksiyonerim de var ve bunlar New York, Danimarka, Amsterdam, Kuveyt ve Suudi Arabistan gibi uluslararası ülkelerden geliyorlar."
Ayrıca bölgede, nesilde bir kez görülen, derin açılımları olan müzelerin varlığı da söz konusu. Guggenheim Abu Dhabi, Güney Yarımküre’deki ve bölgedeki sanatçılara odaklanarak 2025'teki açılışına hazırlanıyor. Suudi Arabistan, geçen yıl Kasım ayında Riyad'ın dışındaki Jax bölgesinde Çağdaş Sanat Müzesi'ni (SAMoCA) açtı. Ayrıca Jack Persekian'ın yönettiği Riyad'daki Siyah Altın Müzesi ve Iwona Blazwick'in danışmanı olduğu AlUla'daki henüz isimlendirilmemiş çağdaş sanat müzesi gibi başka müzeler de yolda.
Son zamanlarda bir dizi Arap modernisti ağırlayan Lawrie Shabibi, müze talebi nedeniyle oldukça başarılı birkaç yıl geçirdi. 81 yaşındaki Iraklı sanatçı Mehdi Moutashar kısa süre önce Doha'daki Mathaf müzesinde büyük bir sergi açtı. Geçtiğimiz Ekim ayında Lawrie Shabibi, Londra'daki Frieze Masters'da Moutashar'ın solo sunumunun yapıldığı standının çoğunu Körfez merkezli ve diğer uluslararası kurumlara sattı. Galerinin bir diğer sanatçısı, ilk dalga Emirlik sanatının bir parçası olan Mohamed Ahmed Ibrahim, 2022'de Venedik Bienali'nde BAE'yi temsil etti.
İsrail ve Hamas arasındaki savaş, çoğu Filistin'i destekleyen BAE sakinlerini etkilemiş olsa da, bazıları Dubai'yi savaş hakkında konuşmak isteyen sanatçılar için yeni bir sığınak olarak görüyor - özellikle de ABD'de bu konuda artan sansür göz önüne alınırsa.
Fotoğraf: Pam L./Alamy Stock Photo
Bölgesel uzmanlık
Müzayede tarafında Christie's, yavaşlayan talebin ardından 2019'da durdurduğu Dubai bahar satışını da yeniden canlandırıyor. Geçen yıl Dubai'deki izleme odasında düzenlenen ve %93'lük
bir satış oranına sahip olan bu satış online olarak gerçekleştirilmişti. Bu yıl da Dubai'de bir sergiyle başlayacak olan satış, ‘Orta Doğu Sanatı’ başlığı Modern ve Çağdaş Sanat olarak değiştirilerek online gerçekleştirilecek.
Christie's Orta Doğu Genel Müdürü Meagan Kelly Horsman, "Satışın bölgeyi ve bölgenin uzmanlığını daha doğru bir şekilde yansıtmasının zamanının geldiğini düşündük," diyor. "Hem alıcılarımızın hem de göndericilerimizin çoğu sadece MENA [Orta Doğu ve Kuzey Afrika] bölgesinden ve diasporadan sanat eserleriyle ilgilenmiyor, aynı zamanda dünyanın dört bir yanından sanatçıları topluyor." İçerik ağırlıklı olarak Orta Doğulu sanatçılardan oluşmaya devam edecek ve diğer eserlerin çoğu Küresel Güney'den gelecek.
"Christie's Orta Doğu'nun yönetici müdürü Meagan Kelly Horsman, 'Satışın bölgeyi ve uzmanlık alanını daha doğru bir şekilde yansıtması gerektiğini düşündük,' diyor. 'Birçok satıcı ve alıcı, sadece MENA [Orta Doğu ve Kuzey Afrika] bölgesinden ve diasporasından sanata ilgi duymuyor, aynı zamanda dünya genelinden sanatçıları da koleksiyonlarına katıyorlar.' İçerik çoğunlukla Orta Doğulu sanatçılardan oluşacak, diğer eserlerin çoğu ise Güney Yarımküre'den olacak.
Bu arada Sotheby's, Dubai'deki varlığını 12 personele çıkardı (2017'de üçtü) ve aynı şekilde özel satışlara daha fazla ağırlık vererek 2023'te bir önceki yıla kıyasla %50 daha fazla özel satış gerçekleştirdi. Sotheby's Dubai ayrıca, halka açık ve özel satışlar arasında yer alan yeni bir çevrimiçi teklif verme formatı olan ilk kapalı müzayedeyi de düzenledi.
Dubai'nin bir kavşak noktası olarak kimliği, franchise modelini benimseyen diğer sanat fuarlarından farklı bir yol izleyen Art Dubai için her zaman bir kartvizit oldu. Ana kuruluş Art Dubai Group, etkinliklerini şehirde yoğunlaştırdı: Dubai Design Week, Global Grad Show ve Downtown Design, her yıl kasım ayında gerçekleşiyor.
Art Dubai'den Ghione, "Dubai'nin dikkat çekici bir dönemden geçtiği ortada" diyor. "Ama umarım bu dönemi bize anlam veren şekilde yaşayabiliriz. Çünkü burada yaptığımız işlerin çoğu mevcut modelleri sorgulamakla ilgili. Dünyadaki diğer sanat fuarları gibi bir sanat fuarı mı olmamız gerekir? Çok iyi bilinen ve temsil edilen ana akım Batı sanat dillerini daha fazla mı göstermemiz gerekir? Yoksa keşif noktası konumunda olabilmek amacıyla aynı düzeyde teşhir edilmeyen sesleri platform görevi görüp ön plana çıkarabilir miyiz?"
