“Bu kitap senin için. Pek büyük bir şey değil ama sana küçük bir öykü sözü vermiştim. Gerçi belki de buna öykü denilemez.” 25 yaşındaki Robert Frank’in uzak mesafeli sevgilisi ve müstakbel eşi Mary Lockspeiser için el yapımı fotoğraf kitabı şeklinde hazırladığı bir tür aşk mektubu olan Mary’s Book (Mary’nin Kitabı, 1949) işte bu cümlelerle başlıyor. Genç fotoğrafçı bu satırları, iki yıl önce memleketi İsviçre’den New York’a taşındıktan sonra Avrupa’ya yaptığı ilk ziyaret sırasında Paris’te yazdı. Bu sayfalar sözcükleri fotoğraflarıyla buluşturduğu ilk denemesiydi.
Frank, Mary’s Book’u hazırlamak için yatay olarak ikiye katlayarak üst üste koyduğu ciltlenmemiş altı sert kâğıt sayfası kullandı. Sayfalara 74 fotoğraf yapıştırdı, bunların çoğu küçüktü, öyle ki bir sayfaya 10 kadar fotoğraf sığabiliyordu. Fotoğrafların arasına elyazısıyla yazdığı İngilizce ve Fransızca notlar yerleştirmişti. Örneğin sokak lambaları, posterler ve bir sirk çadırının fotoğraflarının arasına mavi mürekkepli kalemle, “İnsan temas ederse en basit şeyler bile değişir. Bir sokak pisuarı bile…” diye karalamıştı.
Frank bu benzersiz albümü yaptıktan yalnızca altı ay sonra Lockspeiser ve Frank evlendi. Lockspeiser on yıllarca kitabın üzerine titredi. Uzun zaman sonra çift boşandı ve iki çocukları trajik şekilde öldü. Fotoğraf simsarı Howard Greenberg tarafından kısa süre önce Museum of Fine Arts, Boston’a hediye edilen kitap bir sergide ve eşlik eden bir yayımda ilk defa bütünüyle sergileniyor ve çoğaltılıyor. Ayrıca Frank’in Paris fotoğraflarını içeren bir seçki de fotoğrafçının doğumunun yüzüncü yılı nedeniyle düzenlenen birkaç sergiden biri olan bu sergide Frank’in vakfından ödünç alınarak gösteriliyor.
Serginin küratörü Kristen Gresh, “Paris onun ruhunun kalıcı bir parçası haline geldi,” diyerek açıklıyor: “Şehirde gördüklerini şiirsel, ferasetli ve meraklı gözleriyle yakaladı. Mary’s Book, Frank’in kariyerinin başında metinle görüntüyü yan yana koymayı denediği biçimlendirici bir dönemi temsil ediyor; bu yaratıcı süreci daha sonra fotoğraf kitabını hazırlarken de kullandı ve şairane bir görselliğin eşlik ettiği bu aşk şiiri fotoğrafçı, film ve kitap yapımcısı olarak Frank’in vizyonunun gelişmesinde önemli bir adım oldu.”
Frank’in The Americans (Amerikalılar, 1958) adlı meşhur kitabıyla sonuçlanan ülkelerarası seyahatlerine başlaması altı yılı bulsa da, Mary’s Book ve kariyerinin başında yarattığı 40 Fotos (40 Fotoğraf) ve Peru gibi diğer el yapımı fotoğraf kitapları kendine özgü görsel öykü anlatıcılığını geliştirmesine yardımcı oldu. The Americans’ın yeni baskısı, Frank’in doğumunun 100. yılı onuruna Aperture tarafından ekim ayında yayımlandı.
© The June Leaf and Robert Frank Foundation
Museum of Fine Arts, Boston izniyle
100. yıl, Frank’e adanmış ilk solo sergiye ev sahipliği yapan New York Museum of Modern Art’ta da kutlandı. Bu sergide daha önce hiç sergilenmemiş bazı eserler ve Frank’in 2019’daki ölümünden sonra bulunan görüntülerden oluşan film enstalasyonu da yer alıyordu. Pace Gallery’nin en önemli şubesi olan New York yerleşkesindeki bir diğer solo sergideyse Frank’in sonraki çalışmaları odak alındı ve 2004 tarihli otobiyografik filmi True Story’ye de (Gerçek Hikâye) yer verildi.
• Robert Frank: Mary’s Book, 22 Haziran’a kadar Boston, Museum of Fine Arts’da görülebilir.