Sanatın kültürler arasındaki uçurumları kapatması için öncelikle bölgeler arasında özgürce veya en azından uygun maliyetle hareket edebilmesi gerekir. Ancak her iki ülkedeki sanat uzmanlarına göre, ABD’nin Çin’le ticaret savaşını başlatmasının üzerinden geçen yaklaşık altı yıllık süre içinde, sanat eserleri ve antikalara uygulanan gümrük vergileri iki süper güç arasındaki satışları, sergileri ve kültürel alışverişi ciddi ölçüde kısıtlıyor.
Sanat eserlerinin nakliye işlemlerini yapan Dietl International’ın başkanı ve kurucusu Fritz Dietl, ABD’de çağdaş Çin sanat eserleriyle ilgili koleksiyonculuğun ve/veya yatırımların gümrük vergilerinden önceki döneme kıyasla giderek yavaşladığını belirtirken,ABD’de çağdaş Çin sanatı sergilerinde yaşanan keskin düşüşü de umut kırıcı buluyor. Bunun çift taraflı bir sorun olduğunun altını çizen Dietl,hem ABD’li galerilerin Çin’deki büyük sanat fuarlarına katılımının azaldığına hem de ABD’li sanatçıların eserlerinin Çin müzelerinde artık çok daha az sergilendiğine dikkat çekiyor.
Öte yandan, Dietl International’ın ticari operasyonlar direktörü Jared Muscatoda, Çin’e ait sanat eserleri ve antikaların ilk olarak 2018’deTrump yönetimi sırasında “çok sayıda emtia” için yürürlüğe giren yüzde 25’lik genel gümrük vergisi kapsamına alındığını belirtiyor. 2019-2020’de uygulanan bu vergi geçici olarak askıya alınsa da Çin’de üretilen sanat eserlerinin yüzde 7,5 oranında gümrük vergisine tabi tutuluyor.
"Gümrük vergileri, Çin’de üretilen sanat eserlerinin ABD’de ticari olarak sergilenmesini mali açıdan olanaksız kılıyor."
CraigYee, INKstudio kurucu direktörü
Geçici çözümler mümkün
Şanghay’daki West Bund Art&Design fuarının 2023 İthalat/İhracat Hizmet Kılavuzu’na göre Çin 2019’dan bu yana yüzde 5-yüzde 20 arasında değişen oranlarda karşılıklı vergi uyguluyor. Bir diğer büyük sanat fuarı ART021’in de doğruladığı üzere, şu anda ABD uyruklu sanatçıların resim, heykel, fotoğraf ve enstalasyonları için yüzde 20, kolajları için yüzde 16, baskı işleri için yüzde 11 oranında vergi alınıyor. Ayrıca Çin’deki yüzde 13 oranındaki KDV ve sanat eserinin türüne bağlı olarak yüzde 6’ya kadar ulaşan genel ithalat vergileri toplam maliyeti daha da artırıyor.
West Bund’ın Hizmet Kılavuzu’nda ayrıca, “sanat eserinin nereden gönderildiğinden bağımsız olarak”ek vergilerin sanatçının uyruğuna göre değerlendirildiği belirtiliyor. Kılavuza göre sanatçı ABD vatandaşı değilse ABD’den yapılan sevkiyatlar için ek vergi uygulanmıyor. Muscato buna karşın ABD’de gümrük vergisinin “eserin nereden gönderildiğine bakılmaksızın üretildiği ülkeye göre uygulandığı”nı belirtiyor: “Çin’de üretilen ancak Birleşik Krallık’tanABD’ye gönderilen sanat eserlerine gümrük vergisi uygulanırken,Birleşik Krallık’ta üretilip Çin’den ABD’ye gönderilen eserlere gümrük vergisi uygulanmıyor.”
Muscato, ABD’ye ithal edilen eserlerde sanatçının doğum yeri veya uyruğunun eserin menşe ülkesini belirlediğine hiç rastlamasa da,genel bir yanlış anlamanın söz konusu olabileceğini de ekliyor. Örneğin Berlin’de faaliyet gösteren Çin uyruklu sanatçıların eserlerinin menşe ülkesinin“Almanya olarak kabul edilebileceği”ni belirtiyor ve müşterilerine bu tür durumlarda tüm menşe belgelerini saklamalarını tavsiye ediyor.
Satışlar artmadı
Büyük ölçüde Çin’in uzun süre karantinaya girmek istemeyen yabancılara sınırlarını kapatma kararı nedeniyle, Çin-ABD arasındaki sanat eseri satışları 2020-2023 arası yavaşlamıştı. Anakaranın ülkelerarası ziyaretçilere yeniden açılmasından bu yana satışlarda tekrar artış görülmemesi gümrük vergilerinin ticareti baskıladığının bir başka işareti oldu.ABD merkezli sanat lojistik şirketi Atelier4’ün CEO’su Jonathan Schwartz, Eylül 2023’ten bu yana Pekin’e sadece bir sevkiyat yaparken, hiç ithalat yapmadıklarını belirterek bunun yavaşlamanın göstergesi olduğuna dikkat çekiyor.Schwartz ayrıca ABD’nin Çin sanatına ilgisinin siyasi sürtüşmeler nedeniyle azaldığına inanıyor: “Mantıken bu böyle; sanat bazen ne yazık ki milliyetçi duygulara yenik düşüyor.”
Sanat ticaretiyle uğraşan pek çok kişi aynı fikirde. Pekin ve New York galerisi INKstudio’nun kurucu direktörü Craig Yee, jeopolitik gerilimlerin Çin çağdaş sanatının ABD’de gördüğü ilgiyi kesinlikle etkilediğine inanıyor. Yee’ye göre:“Gümrük vergileri, Çin’de üretilen sanat eserlerinin ABD’de ticari olarak sergilenmesini mali açıdan olanaksız kılıyor.”
Gümrük vergilerinin Çin’in ABD’yle sanat eseri, antika ve eski eser ticareti üzerinde ciddi bir etki yarattığını söyleyen Dietl, vergiler yürürlüğe girdikten kısa süre sonra yaşanan pandeminin durumu daha da kötüleştirdiğini belirtiyor. Dietl’a göre,yüzde 25’le zirveyi gören oran,yüzde 7,5’e düşürülse bile, birçok sanat eserinin değeri düşünüldüğünde hâlâ yüksek bir mali yük söz konusu; ayrıca gümrük vergilerinin sanat piyasası üzerindeki etkisi Çin’den gelen seri üretim tüketici ürünleri üzerindeki etkisine kıyasla çok daha şiddetli.
Üstelik zararın kârı aştığını da belirtmek gerekiyor. Dietl, “Dünyanın en büyük iki ekonomisi ve hatta belki de en önemli ve etkili iki ülkesi arasındaki tüm kültürel alışveriş, sanattan öğrenci değişimine kadar tamamen durma noktasına geldi,”ifadelerini kullanarak sözlerini şöyle sonlandırıyor:“Bu ilgiden ziyade, erişim meselesi. Biz Çin’de üretilen eserleri göremezsek, Çin de bizim kültürel katkılarımızı göremez ve bunlara erişemezse karşılıklı anlayışı büyük oranda kaybederiz. Bu noktadan sonra da bunu yeniden inşa etmek zaman alır.”